Aktualności

100-lecie plebiscytu na Górnym Śląsku i wystawa „Plebiscyt słów. Opole 1921r.”

19 Marca 2021


Rok 2021 został ustanowiony Rokiem Powstań Śląskich. W tym roku mija 100 lat od wydarzeń, których kulminacyjnym punktem było III powstanie śląskie, a już jutro obchodzimy 100. rocznicę plebiscytu na Górnym Śląsku. Archiwum Państwowe w Opolu przygotowało z tej okazji wiele atrakcyjnych inicjatyw

W przeprowadzonym 20 marca 1921 r. głosowaniu, poprzedzonym wojną propagandową, frekwencja wyniosła 97,8%. Oficjalne, szczegółowe wyniki plebiscytu zostały opublikowane w Gazecie Urzędowej Górnego Śląska („Journal Officiel de Haute-Silesie”) w dniu 7 maja. Stronę niemiecką poprało 59,6% głosujących, a stronę polską 40,4%.

Plebiscyt nie zakończył jednak problemów związanych z przynależnością państwową mieszkańców regionu. Pojawiły się dwa wykluczające się projekty przebiegu granicy polsko-niemieckiej. W wyniku sporów o kształt granicy oraz niezadowolenia ludności z rezultatów plebiscytu, 3 maja 1921 r. Wojciech Korfanty wydał rozkaz do rozpoczęcia III powstania śląskiego.

Wystawa „Plebiscyt słów. Opole 1921 r.”

Przygotowaną przez pracowników Archiwum Państwowego w Opolu wystawę „Plebiscyt słów. Opole 1921 r.” można oglądać od dziś, 19 marca 2021 r. na opolskim Rynku. Przygotowana została również jej wersja wirtualna dostępna na stronie Powstańcy Śląscy w zakładce Edukacja. 

Pierwsza plansza wystawy

Wystawa poświęcona jest wydarzeniom, które miały miejsce na Górnym Śląsku w latach 20. XX wieku. W tym szczególnym czasie Opole stało się areną działań międzynarodowych, które miały swój początek w 1919 r., na konferencji w Paryżu, gdzie zapadła decyzja, że o podziale spornego terytorium Górnego Śląska zadecyduje głosowanie mieszkańców regionu, czyli plebiscyt.

Materiał zaprezentowany na planszach wystawy obejmuje jedynie fragment bardzo ciekawych i różnorodnych archiwaliów przechowywanych w Archiwum Państwowym w Opolu. Duża część zaprezentowanych materiałów to dokumentacja Naczelnego Dowództwa Wojsk Sprzymierzonych na Górnym Śląsku, sporządzona głównie w języku francuskim, ale także angielskim, włoskim i polskim.

Wystawa „Plebiscyt słów. Opole 1921 r.” na opolskim rynku.
Wystawa „Plebiscyt słów. Opole 1921 r.” na opolskim rynku, fot. AP Opole.

Naczelne Dowództwo Wojsk Sprzymierzonych miało być gwarantem bezpieczeństwa działalności Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej, która sprawowała nadzór nad prawidłowym przebiegiem wyborów oraz strzegła porządku i pokoju. Pierwsze wojska koalicyjne przybyły do Opola 30 stycznia 1920 r. Przybywający na Górny Śląsk żołnierze byli ludźmi młodymi i niedoświadczonymi, którzy w ramach pobytu na Śląsku odbywali obowiązkową służbę wojskową. Przebywali z dala od rodzin i ojczystego kraju, doskwierała im tęsknota za domem i rodziną, brakowało im ciepłych ubrań i tradycyjnych potraw. W miarę możliwości uczestniczyli w życiu codziennym lokalnej społeczności, zdarzało się, że odnajdywali miłość.

Wystawa powstała we współpracy z Urzędem Miasta Opola, Instytutem Śląskim i Galerią Sztuki Współczesnej.

Filmy i podcasty

Na planszach wystawy znajdują się kody QR prowadzące do cyklu podcastów, w których można posłuchać wywiadów z zastępcą Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Joanną Chojecką oraz znanymi opolskimi historykami. W podobny sposób, poprzez kody QR, będzie można również obejrzeć filmy historyczne, które zostały zainscenizowane na potrzeby wystawy, a ich scenariusze oparto na oryginalnych materiałach archiwalnych.

Wszystkie materiały audio i video zostały zamieszczone na stronie Powstańcy Śląscy i będą dostępne dla słuchaczy i widzów również po zakończeniu ekspozycji.

Posłuchaj podcastów.

Zobacz filmy. 

Konkurs na podcast

Z wystawą związany jest też ogłoszony przez Archiwum Państwowe w Opolu konkurs na podcast, skierowany do uczniów klas 7-8 szkół podstawowych oraz uczniów szkół średnich.

Prace konkursowe można nadsyłać do 2.04.2021. Szczegóły konkursu oraz regulamin dostępne są na stronie internetowej Archiwum Państwowego w Opolu.

Konkurs na mem

Archiwum zaprasza także dzieci i młodzież do udziału w konkursie na mem, zachęcający do odwiedzin strony internetowej www.powstancyslascy.pl.  Do wygrania są przenośne głośniki bezprzewodowe.

Zgłoszenia można przesyłać do 31 marca 2021 r. Szczegóły konkursu na stronie Archiwum Państwowego w Opolu.

Powstańcy Śląscy

Baner strony Powstańcy Śląscy

Zachcemy również do regularnego odwiedzania strony Powstańcy Śląscy. Strona została przygotowana przez Archiwum Państwowe w Opolu oraz Archiwum Państwowe w Katowicach w oparciu o unikatowe materiały archiwalne. Celem portalu jest przybliżenie użytkownikom skrywanego w archiwach bogactwa informacji o powstaniach śląskich oraz upowszechnianie wiedzy o wspólnej przeszłości Polaków. Strona składa się z czterech zakładek: „Edukacja”, „Znajdź powstańca”, „Oparte na faktach” oraz „Wirtualny album” i obfituje w historyczne ciekawostki. W 2020 roku portal został doceniony przez internautów i zdobył główną nagrodę w 13. edycji plebiscytu Wydarzenie Historyczne Roku (kategoria „Edukacja i media”).

ZOBACZ STRONĘ POWSTAŃCY ŚLĄSCY