Wczoraj odbyła się uroczystość otwarcia nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie, najnowocześniejszego budynku archiwalnego w Polsce. – Warto inwestować w takie instytucje, jak Archiwa Państwowe. Instytucje z długimi tradycjami – mówił podczas wydarzenia Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk
Otwarcie nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie
W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, reprezentanci środowiska akademickiego, dyrektorzy instytucji kultury i muzeów, historycy, dyrektorzy Archiwów Państwowych oraz projektanci budynku i przedstawiciele inwestora.
Otwarcie nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie, fot. Rafał Górski/Archiwum Narodowe w Krakowie.
– To niezwykle ważny dzień nie tylko dla krakowskiej skarbnicy archiwalnej, lecz także dla całej polskiej archiwistyki i wszystkich, którym bliskie są dzieje naszej Ojczyzny – napisał w liście do zgromadzonych na uroczystości Prezydent RP Andrzej Duda. – Przebogate zbiory Archiwum Narodowego, wśród których znajdują się bezcenne dokumenty wytwarzane od średniowiecza aż do współczesności, zyskują jedno z najnowocześniejszych w Europie miejsc gromadzenia, przechowywania i udostępniania.
Dyrektor Generalny KPRP Grażyna Ignaczak-Bandych odczytała list od Prezydenta RP Andrzeja Dudy, fot. Dariusz Nurzyński/Archiwa Państwowe.
– Jako Prezydent Rzeczypospolitej, której wiele najistotniejszych kart historii zapisanych jest w tym zasobie, a zarazem osobiście, jako krakowianin, ogromnie się cieszę, że dorobek kilkudziesięciu pokoleń naszych przodków i poprzedników, otoczony czułą opieką pracowników Archiwum, będzie tu w pełni bezpieczny – dodał w liście prezydent. – Niech odtąd tutaj, na Rakowickiej, nasze narodowe dziedzictwo odkrywa przed poszukiwaczami prawdy wciąż nowe, nieznane fakty z dziejów Krakowa i Polski.
List odczytała reprezentująca prezydenta Grażyna Ignaczak-Bandych, Dyrektor Generalny Kancelarii Prezydenta RP.
Wicepremier, Minister Kultury prof. Piotr Gliński w swoim liście zwrócił uwagę, że Archiwum Narodowe w Krakowie przechowuje unikatowy w skali kraju pełny zbiór akt i dokumentów miejskich Krakowa, począwszy od oryginalnego dokumentu lokacyjnego z 1257 r., wpisanego na Polską Listę Programu UNESCO Pamięć Świata.
– To archiwum miasta, które od XII do XVI w. było stolicą Polski, w którym znajdował się główny ośrodek polityczny, ale i kulturalny, skupiający również licznych cudzoziemców, a wśród nich artystów europejskiej miary. Wszystko to znajduje odbicie w zachowanych materiałach archiwalnych, dostępnych także w postaci kopii cyfrowych w Internecie, które tworzą obraz historycznej metropolii – napisał wicepremier.
Dyrektor Generalny MKiDN Jarosław Czuba odczytał list Wicepremiera, Ministra Kultury prof. Piotra Glińskiego, fot. Rafał Górski/Archiwum Narodowe w Krakowie.
Minister kultury wskazał również, że nowa siedziba Archiwum Narodowego w Krakowie to jeden z najnowocześniejszych budynków archiwów w Europie, w którym zastosowano innowacyjne technologie służące ochronie cennych zbiorów oraz rozwiązania mające na celu ochronę środowiska i zapewniające niską energetyczność budynku. Przypomniał jednocześnie, że to największa, ale nie jedyna inwestycja archiwalna ostatnich lat. W realizacji są kolejne inwestycje: będąca na ukończeniu budowa Archiwum Państwowego w Suwałkach, a w planach m.in. siedziby archiwów w Poznaniu, Szczecinie, Koszalinie, Bydgoszczy i Łodzi.
Ponadto wicepremier poinformował, że od 2021 r., dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, rozpocznie się również realizacja projektu kompleksowej termomodernizacji 22 budynków archiwalnych na terenie całego kraju, finansowanego ze środków unijnych.
Otwarcie nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie, fot. Dariusz Nurzyński/Archiwa Państwowe.
– Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego bardzo docenia rozwój i aktywność archiwów, i wspiera je w tych działaniach. Dostrzegamy, że to instytucje, w które naprawdę warto inwestować, bo potrafią one to wykorzystać z pożytkiem dla wiedzy historycznej, kultury i wspólnoty narodowej, czego dowodem jest obecnie zrealizowana inwestycja w Krakowie – napisał wicepremier.
List odczytał Dyrektor Generalny MKiDN Jarosław Czuba, który jako reprezentant ministra wziął udział w uroczystości.
– To dla nas archiwistów nie tylko krakowskich, ale w całej Polsce bardzo ważne wydarzenie – mówił Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk. – Archiwa Państwowe to instytucje, które uczestniczą w najważniejszych chwilach dziejowych. Nie tylko zbierając, przechowując, udostępniając i zabezpieczając dziedzictwo dokumentacyjne, które świadczy o tych chwilach w dziejach narodu, ale również coraz częściej reagując na bieżąco na pewne sytuacje, jak chociażby podczas naszej ostatniej akcji Archiwum Pandemii, gdzie odzew społeczeństwa przekroczył nasze najśmielsze oczekiwania.
Wystąpienie Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych dr Pawła Pietrzyka, fot. Dariusz Nurzyński/Archiwa Państwowe.
Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk przypomniał, że 30 września przypada święto św. Hieronima ze Strydonu, patrona archiwistów, w związku z czym ten dzień został ustanowiony Dniem Archiwisty. Wskazał również, że oprócz otwarcia siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie, w tym dniu w Archiwach Państwowych w całej Polsce odbywają się liczne wydarzenia, w tym m.in. warsztaty i wystawy w ramach projektu Archiwa Rodzinne Niepodległej dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022.
Dr Paweł Pietrzyk szczególne podziękowania złożył na ręce pani Grażyny Ignaczak-Bandych, która jeszcze jako Dyrektor Generalny NDAP wspólnie z ówczesnym Naczelnym Dyrektorem Archiwów Państwowych dr. Sławomirem Radoniem inicjowała prace nad modernizacją Archiwów Państwowych.
Dyrektor Archiwum Narodowego w Krakowie dr hab. Wojciech Krawczuk przypomniał dzieje budowy siedziby oraz wskazał na zastosowane w jej trakcie nowoczesne rozwiązania.
– Budynek w założeniu ekologiczny, bazuje na pompach ciepła i chłodu. Jest energooszczędny. 70 km powierzchni magazynowej zapewni miejsce na kilkadziesiąt lat. Wreszcie mamy dość miejsca na przejmowanie materiałów archiwalnych. Wyprowadzamy się z miejsc niedostosowanych do nowoczesnego przechowywania dokumentów. Cieszymy się jednocześnie, że dawne budynki archiwum z powodzeniem służyć będą dalej kulturze, nauce przejmuje je bowiem Zamek Królewski na Wawelu oraz Uniwersytet Jagielloński – mówił dyrektor archiwum – Nowoczesna pracownia digitalizacji zapewni wzmożenie prac nad dostępnością kopii cyfrowych na portalu Szukaj w archiwach. Zapasowe Repozytorium Cyfrowe zabezpieczy kopie dla wszystkich archiwów państwowych.
Wystąpienie Dyrektora Archiwum Narodowego w Krakowie dr. hab. Wojciecha Krawczuka, fot. Rafał Górski/Archiwum Narodowe w Krakowie.
Dr hab. Wojciech Krawczuk wskazał, że uruchamianie nowego budynku ciągle trwa, a materiały archiwalne muszą się w nim aklimatyzować, zwłaszcza prastare średniowieczne pergaminy, kruche pieczęcie i delikatne fotografie. Planowane są już jednak wystawy, konferencje, spotkania np. już 20 października odbędą się warsztaty projektu Archiwa Rodzinne Niepodległej pod tytułem Spotkania z Mistrzem Archiwalnym.
Metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski ponownie przywołał postać św. Hieronima – patrona archiwistów.
– Wspominamy św. Hieronima z wielką radością, przyzywamy jego wstawiennictwa, gdy chodzi o rozwój tej placówki i archiwistyki w Polsce – powiedział arcybiskup , a następnie dokonał poświęcenia obiektu.
Metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski dokonuje poświęcenia obiektu, fot. Dariusz Nurzyński/Archiwa Państwowe.
Uczestnicy wydarzenia mieli również możliwość zwiedzenie nowego obiektu Archiwum Narodowe w Krakowie i osobistego przekonania się o skali inwestycji.
Zwiedzenie nowego obiektu Archiwum Narodowe w Krakowie, fot. Dariusz Nurzyński/Archiwa Państwowe.
Archiwum Dokumentów Elektronicznych
Podczas uroczystości Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk przestawił również zgromadzonym innowacyjny system Archiwum Dokumentów Elektronicznych, który umożliwi przechowywanie i zabezpieczanie dla przyszłych pokoleń materiałów archiwalnych w postaci elektronicznej.
– Oto okazało się, że w 2020 roku otwieramy dwa archiwa, jedno archiwum w tym świecie realnym, w którym się znajdujemy, Archiwum Narodowe w Krakowie i jedno archiwum w świecie wirtualnym, czyli Archiwum Dokumentów Elektronicznych. Jesteśmy instytucjami, które potrafią połączyć tradycję z przyszłością. Jesteśmy już w tym momencie w stanie zabezpieczać, to co powstaje w formie elektronicznej.
ADE to kolejny element w łańcuchu cyfryzacji naszego państwa. Umożliwia on przejmowanie materiałów archiwalnych w postaci elektronicznej z różnych źródeł, w tym z systemów elektronicznego zarządzania dokumentacją funkcjonujących w jednostkach administracji publicznej. Jest on centralnym systemem wszystkich archiwów państwowych, działających w całej Polsce, podzielonym na cztery portale, w zależności od potrzeb danej grupy użytkowników:
portal publiczny – dla wszystkich zainteresowanych przeglądaniem materiałów archiwalnych
w postaci elektronicznej,
- portal jednostki – dla instytucji przekazujących materiały archiwalne,
- portal archiwisty – narzędzie przeznaczone dla archiwisty, służące do obsługi materiałów archiwalnych,
- portal administratora – portal przeznaczony do zarządzania systemem ADE.
Stanowi on proste, a jednocześnie nowatorskie narzędzie na skalę europejską. Dzięki jego powstaniu, archiwa państwowe będą w stanie gromadzić, zabezpieczać i udostępniać zarówno zasoby tradycyjne, jak i dokumentację elektroniczną.
Otwarcie wystawy „W drodze. Karol Wojtyła/Jan Paweł II (1920-2005)”
Prezentacji nowej siedziby towarzyszyło otwarcie wystawy „W drodze. Karol Wojtyła/Jan Paweł II (1920-2005)”, upamiętniającej setną rocznicę urodzin papieża Polaka. Ekspozycja ma pokazać kolejne etapy drogi Karola Wojtyły – ucznia, studenta, kapłana, biskupa, kardynała i papieża. Na wystawie pokazane zostały przełomowe momenty w jego życiu, splatające się z doniosłymi faktami w historii Polski i świata XX i XXI wieku.
Wystawa „W drodze. Karol Wojtyła/Jan Paweł II (1920-2005)”, fot. Rafał Górski/Archiwum Narodowe w Krakowie.
Wystawa przygotowana została w oparciu o zasób Archiwów Państwowych oraz materiały przekazane do Archiwum Narodowego w Krakowie przez darczyńców.
W geście podziękowania za ten dar Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk uhonorował Krystynę i Aleksandra Litewków oraz Iwonę i Andrzeja Fischerów odznaką zasłużony dla archiwistyki.
Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk wręcza odznakę „Za Zasługi Dla Archiwistyki” Krystynie i Aleksandrowi Litewkom, fot. Rafał Górski/Archiwum Narodowe w Krakowie.
Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk wręcza odznakę „Za Zasługi Dla Archiwistyki” Iwonie i Andrzejowi Fischer, fot. Rafał Górski/Archiwum Narodowe w Krakowie.
O założeniach ekspozycji opowiedziała kurator wystawy dr Barbara Berska.
Prezentacja kurator wystawy dr Barbary Berskiej, fot. Dariusz Nurzyński/Archiwa Państwowe.
Wystawa została objęta honorowymi patronatami Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego oraz Prezydenta Miasta Krakowa prof. Jacka Majchrowskiego. Od 19 października wystawę będzie można obejrzeć również na Plantach Krakowskich.
PLANSZE WYSTAWY DO WYDRUKU (PDF, 580MB).
Nowy obiekt Archiwum Narodowego w Krakowie – szczegóły inwestycji
Gmach nowego budynku Archiwum Narodowego w Krakowie składa się z 2 segmentów: magazynowego i biurowego, a jego powierzchnia użytkowa liczy ok. 14 000 m². Magazyny archiwalne na 8 kondygnacjach mogą pomieścić ok. 70 000 metrów bieżących akt. Segment biurowy liczy 6 kondygnacji, z biurami, nowoczesnymi pracowniami konserwacji i digitalizacji, introligatornią, wielomodułową czytelnią na materiały archiwalne oraz salą audiowizualną na 180 osób, a także trzema serwerowniami w tym serwerownią ogólnokrajowego Zapasowego Repozytorium Cyfrowego Archiwów Państwowych. ZRC zapewnia obsługę systemu ZOSIA oraz jest miejscem przechowywania reprodukcji cyfrowych materiałów archiwalnych z całej Polski. Repozytorium to będzie obsługiwane przez Narodowe Archiwum Cyfrowe.
Budynek Archiwum Narodowego w Krakowie, fot. Dariusz Nurzyński/Archiwa Państwowe.
W nowym budynku archiwum bezpieczne miejsce znajdą rozproszone dotąd materiały archiwalne z 5 obecnych oddziałów krakowskich Archiwum oraz ekspozytury w Spytkowicach k. Zatora. Po przeprowadzeniu większości obecnego zasobu Archiwum (ok. 20 000 mb akt), reszta powierzchni magazynowej stanowić będzie rezerwę na dopływy przez najbliższe kilkadziesiąt lat.
Budynek ma być przyjazny środowisku. Zainstalowano w nim nowoczesne rozwiązania technologiczne: zaawansowane systemy klimatyzacji oraz dostarczania ciepła i chłodu, systemy przeciwpożarowe i wentylacji. Na dachu umieszczono panele fotowoltaiczne. Całość zarządzana jest za pomocą inteligentnego systemu zarządzania budynkiem (BMS). Wraz z budową nowego obiektu odrestaurowano także dwa mniejsze budynki zabytkowe – pozostałości dawnej twierdzy „Kraków”, które wykorzystywane są teraz jako stacja transformatorowa oraz budynek gospodarczy.
Nowy budynek został zrealizowany według projektu Pracowni Konserwacji Zabytków „Arkona” Sp. z o.o. z 2016 r. Roboty budowlane prowadziła firma Skanska SA pod nadzorem inwestorskim sprawowanym przez ECM Group Polska SA. Nieruchomość na ten cel nieodpłatnie przekazała Archiwum Agencja Mienia Wojskowego w 2013 r. Natomiast finansowanie inwestycji wartej ok. 123 mln zł w całości pochodzi ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
29 maja 2020 r. nastąpiło przekazanie budynku Archiwum przez wykonawcę i rozpoczęto prace związane z jego wyposażeniem i uruchomieniem. Przenoszenie wszystkich materiałów archiwalnych do nowego budynku zakończy się w 2021 r.
