W tym roku mija 230 lat od uchwalenia jednego z najważniejszych aktów w dziejach Polski – Ustawy Rządowej Konstytucji 3 Maja. Archiwa Państwowe aktywnie włączają się w obchody upamiętniające to ważne wydarzenie
Kierowniczka Centralnego Laboratorium Konserwacji Archiwaliów (CLKA AGAD) Anna Czajka, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk i dyrektor Archiwum Głównego Akt Dawnych dr Huber Wajs przy oryginale Konstytucji 3 Maja, fot. Dominika Pruszczyńska.
Ustawa Rządowa była pierwszą polską ustawą zasadniczą i jedną z pierwszych na świecie konstytucji przyjętych w sposób w pełni demokratyczny. Wprowadzała w Polsce ustrój monarchii konstytucyjnej, jakiego większość państw europejskich doczekała się dopiero w wieku następnym. Unikatowe egzemplarze Konstytucji 3 Maja przechowywane są w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Dokument wyróżniony został prestiżowym Znakiem Dziedzictwa Europejskiego.
Zapraszamy do zapoznania się z wybranymi inicjatywami Archiwów Państwowych przygotowanymi z okazji 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Archiwum Akt Nowych
3 maja 2021 r. – Wystawa multimedialna “Tradycja 3 maja w konspiracji niepodległościowej lat 80-tych” – Wystawa multimedialna obrazująca upamiętnianie tradycji Konstytucji 3 maja w materiałach programowych i ikonograficznych NSZZ Solidarność i niepodległościowych ugrupowań politycznych.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Akt Nowych.
Archiwum Główne Akt Dawnych
2 maja – 8 sierpnia 2021 r., Zamek Królewski w Warszawie – Wystawa “KONSTYTUCJA. Polskie elity a upadek Rzeczypospolitej. W 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja“– Wystawa dokumentów archiwalnych dotyczących Konstytucji i jej powstania, w tym unikatowych egzemplarzy Konstytucji 3 Maja i innych dokumentów towarzyszących, przechowywanych na co dzień w Archiwum Głównym Akt Dawnych.
3 maja 2021 r. – Wystawa wirtualna “Konstytucja 3 maja” – Wirtualna wystawa z okazji 230. rocznicy uchwalenia “Ustawy Rządowej” – Konstytucji 3 maja z prezentacją oryginałów ustawy i dokumentów towarzyszących przechowywanych w Archiwum Głównym Akt Dawnych.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Głównego Akt Dawnych.
Fragment oryginalnego egzemplarza Konstytucji 3 Maja z zasobu Archiwum Głównego Akt Dawnych, fot. Dominika Pruszczyńska.
15 – 16 maja 2021 – Konstytucja 3 maja w Noc Muzeów – Wirtualna prezentacja Konstytucji 3 maja i mapy Warszawy z zaznaczonymi miejscami wiążącymi się z okresem Sejmu Czteroletniego.
Prezentację będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Głównego Akt Dawnych.
Archiwum Państwowe w Białymstoku
3 maja 2021 r. – “Konstytucja 3 Maja”. W 230. rocznicę wydarzenia – Wystawa prezentująca materiały dotyczące okoliczności podpisania ustawy zasadniczej, jak i tekst samej Konstytucji (z Archiwum Głównego Akt Dawnych), wzbogacone o lokalny wymiar wydarzenia – tj. o archiwalia dotyczące Białegostoku z końca XVIII wieku.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Białymstoku.
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy
4 maja 2021 r. – 230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja- obchody rocznicowe na Pomorzu w okresie międzywojennym – Prezentacja materiałów archiwalnych dotyczących uroczystości rocznicowych uchwalenia ustawy.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Bydgoszczy.
Archiwum Państwowe w Częstochowie
3 maja 2021 r. – Wystawa on-line: “Uroczyste obchody rocznic uchwalenia Konstytucji 3 maja w Częstochowie” – Wystawa materiałów archiwalnych prezentująca dokumenty dotyczące uroczystości, jakie odbywały się w Częstochowie z okazji kolejnych rocznic uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Częstochowie.
Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim
3 maja 2021 r. – Polskie konstytucje: Konstytucja 3 Maja – Prezentacja online z cyklu poświęconego polskim konstytucjom – prezentacja będzie dotyczyła Konstytucji 3 Maja w 230. rocznicę jej uchwalenia.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim.
Archiwum Państwowe w Kaliszu
3 maja 2021 r. – 230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja – prelekcja prof. Jerzego Pietrzaka – Głównym celem przedsięwzięcia jest popularyzacja wiedzy o Konstytucji 3 Maja w 230. rocznicę jej uchwalenia. Prof. Jerzy Pietrzak w ramach prelekcji omówi główne założenia Konstytucji 3 Maja i jej skutki dla państwa polskiego. Prof. dr hab. Jerzy Pietrzak w latach 1967-2012 był pracownikiem naukowym i wykładowcą na Uniwersytecie Wrocławskim. Specjalizuje się w historii parlamentaryzmu i ustroju Polski w czasach nowożytnych i najnowszych, historii Kościoła katolickiego w Polsce w czasach najnowszych oraz historii Wielkopolski w XIX i XX w. Jest autorem wielu publikacji m. in. „Sejm RP – tradycje i współczesność: kompetencje, procedury, zwyczaje”, „Senat Rzeczypospolitej Polskiej: tradycje i współczesność XV-XXI”, „Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945-1948”.
Prelekcja będzie dostępna na stronie Archiwum Państwowego w Kaliszu.
Archiwum Państwowe w Katowicach
maj 2021 r. – Wystawa “Obchody rocznicy ustanowienia Konstytucji 3 Maja w zasobie O/Bielsko-Biała Archiwum Państwowego w Katowicach”– Wystawa głównie z materiałów ulotnych (plakaty, ogłoszenia, ulotki etc. z okresu od XIX wieku do współczesności) przechowywanych w zasobie Oddziału w Bielsku-Białej.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Katowicach,
Archiwum Państwowe w Kielcach
3 maja 2021 r. – Wystawa stacjonarna: Sandomierskie wątki Konstytucji 3 Maja – Wystawa (tradycyjna i wirtualna) prezentująca materiały archiwalne dotyczące rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, związane z ww. wydarzeniem oraz kolejnymi rocznicami jego obchodów począwszy od XVIII wieku do czasów współczesnych. Wątek regionalny poświęcony jest postaci, związanego z regionem, Hugona Kołłątaja jednego z twórców Konstytucji 3 Maja.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Kielcach.
Archiwum Państwowe w Koszalinie
maj 2021 r. – Konkurs wiedzy o Konstytucji 3 Maja – Konkurs wiedzy historycznej dla szkół podstawowych w związku z 230. rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Na profilu Archiwum Państwowego w Koszalinie w serwisie Facebook opublikowane zostanie wydarzenie ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi konkursu.
Archiwum Narodowe w Krakowie
30 kwietnia 2021 r. – Wirtualna wystawa „Vivat Konstytucja 3 Maja. 230. rocznica uchwalenia pierwszej w Europie nowoczesnej konstytucji” – Wystawę można obejrzeć na stronie Archiwum Narodowego w Krakowie.
Archiwum Państwowe w Lublinie
Od 30 kwietnia 2021 r., dziedziniec Archiwum Państwowego w Lublinie – Wystawa (tradycyjna i wirtualna) „W promieniach majowej jutrzenki” – Archiwum Państwowe w Lublinie przygotowało wystawę poświęconą historii ustawy zasadniczej z 1791 r., okolicznościom politycznym jej uchwalenia oraz kultywowaniu pamięci o niej w późniejszych latach. Na planszach znajdziemy materiały archiwalne oraz informacje dotyczące działalności Sejmu Czteroletniego oraz ustawy zasadniczej, która była zwieńczeniem jego prac. Istotna uwaga poświęcona została również fragmentowi konstytucji dotyczącemu statusu miast. Duża część wystawy przedstawia również losy zawiązanej w Petersburgu konfederacji targowickiej oraz wojnę w obronie uchwalonej konstytucji. Na planszach wystawowych odnajdziemy również osoby, które w sposób znaczący zaznaczyły swoją obecność podczas wydarzeń związanych z przyjęciem „Ustawy Rządowej” z 1791 r. Wystawa obejmuje również tematykę związaną z upamiętnieniem dziedzictwa Konstytucji 3 maja w okresie międzywojennym oraz w PRL. Ekspozycja powstała w oparciu o zasoby lubelskiego archiwum oraz cyfrowe kopie materiałów udostępnionych przez pana Zbigniewa Nestorowicza.
Wersję onlinie wystawy można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Lublinie.
Wystawie towarzyszy katalog, który od 30 kwietnia 2021 r. można nabyć w siedzibie lubelskiego archiwum.
Wystawa „W promieniach majowej jutrzenki” i katalog, fot. Archiwum Państwowe w Lublinie.
Archiwum Państwowe w Łodzi
30 kwietnia – 3 maja 2021 r. – Film “Testament gasnącej Ojczyzny” – Film ukazujący okoliczności prowadzące do uchwalenia Konstytucji, jej znaczenia, skutków jej uchwalenia, stosunku wobec jej założeń oraz obchodów rocznicowych na podstawie dokumentów z zasobu Archiwum Państwowego w Łodzi.
Film będzie można obejrzeć w serwisie Youtube na kanale Archiwum Państwowego w Łodzi.
Archiwum Państwowe w Olsztynie
maj 2021 r. – Wystawa “3 Maja na kartach kronik szkolnych okresu transformacji” – Wystawa przybliży formy celebrowania obchodów uchwalenia Konstytucji Majowej (apele, prelekcje, wystawy, pochody, gazetki) w szkołach na terenie Warmii i Mazur, począwszy od 1990 r., kiedy rocznica została przywrócona do kalendarza świąt narodowych.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Olsztynie.
Archiwum Państwowe w Opolu
3 maja 2021 r. – Wystawa wirtualna na temat obchodów rocznic uchwalenia Konstytucji 3 maja w okresie PRL – Wystawa obejmować będzie materiały archiwalne pochodzące z opolskiego archiwum, pokazujące jak w okresie PRL, głównie w latach 80. XX w. obchodzono w Opolu rocznice uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Głównym punktem wystawy będą zdjęcia z mszy św. odprawionej w opolskim amfiteatrze 3 maja 1981 r., pochodzące z prywatnej kolekcji Wojciecha Brzeszczaka.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Opolu.
Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim
1 maja 2021 r., Park im. Jana Pawła II przy ul. Juliusza Słowackiego – Plenerowa ekspozycja archiwalna dot. obchodów 230. rocznicy Konstytucji 3 Maja – Plenerowa ekspozycja kopii materiałów archiwalnych z zasobu AP w Piotrkowie Trybunalskim wraz z komentarzami i opisami historycznymi, opracowana w formie barwnych plansz dużego formatu, prezentowana będzie w przestrzeni miejskiej Piotrkowa Trybunalskiego. Współorganizatorem wydarzenia będzie Urząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego.
3 maja 2021 r. – Archiwalna wystawa on-line “Wokół Konstytucji 3 Maja” – Wystawa związana z obchodami 230. rocznicy Konstytucji 3 Maja, ma ukazywać kontekst historyczny powstania, funkcjonowania i konsekwencji tegoż aktu prawnego na podstawie źródeł z zasobu AP w Piotrkowie Trybunalskim. Zagadnienia te ukazane zostaną z punktu widzenia dziejów Piotrkowa Trybunalskiego i regionu.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim.
30 września 2021 r. – “Nim nastąpił 3 Maja 1791 r… Konstytucje sejmów piotrkowskich” – prezentacja i wystawa on-line – Prezentacja multimedialna opracowana na potrzeby Dnia Archiwisty A.D. 2021, wpisująca się w obchody 230. rocznicy Konstytucji 3 Maja jako ważnej daty w dziejach polskiego parlamentaryzmu i historii polskiego prawa. W tym właśnie kontekście ukazany zostanie dorobek przedrozbiorowych sejmów piotrkowskich z XV i XVI w., podczas których uchwalano ważne dla Państwa Jagiellonów konstytucje sejmowe.
Prezentacja w formie wystawy on-line udostępniona zostanie na stronie Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim.
Archiwum Państwowe w Przemyślu
30 kwietnia – 31 maja 2021 r., Rynek Miasta w Przemyślu – Wystawa “W 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja” – W ramach obchodów 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, Archiwum Państwowe w Przemyślu, przy współpracy z Urzędem Miejskim w Przemyślu, zorganizowało wystawę plenerową przedstawiającą wybrane materiały archiwalne związane z obchodami upamiętniającymi to wydarzenie w Przemyślu. Przygotowana została także Jednodniówka związana tematycznie z wystawą oraz pakiet pocztówek. Mieszkańcy Przemyśla świętowanie rozpoczynali już drugiego maja, zbierając się wieczorem na wzgórzu zamkowym przy pamiątkowym kamieniu, który został odsłonięty w setną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Składano przy nim wieńce, śpiewano patriotyczne pieśni. Trzeciego maja mieszkańców miasta budził zazwyczaj hejnał z wieży miejskiej czy katedralnej, a później zaczynały się nabożeństwa w kościołach lub msze polowe. Po nich, odświętnie ubrani przemyślanie, reprezentanci władz, członkowie stowarzyszeń, maszerowali w barwnych pochodach, przy dźwiękach orkiestr. Wieczorem, z okazji rocznic konstytucji 3 Maja, organizowano wieczory artystyczno-muzyczne, z wykładami historycznymi, deklamacjami wierszy, pieśniami patriotycznymi.
Wystawa “W 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja” na Rynku Miasta w Przemyślu, fot. Archiwum Państwowe w Przemyślu.
1 maja 2021 r., Podcienia Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego – “Uchwalenie Konstytucji 3 Maja – obchody rocznicowe w Przemyślu” – Wystawa planowana przez Mazowiecki Urząd Wojewódzki z materiałów Archiwum Państwowego w Przemyślu dot. obchodów rocznicowych upamiętniających uchwalenie Konstytucji 3 Maja.
Archiwum Państwowe w Radomiu
29 kwietnia 2021 r. – Wystawa wirtualna “Dokumenty dotyczące obchodów rocznic uchwalenia Konstytucji 3 Maja w zasobie Archiwum Państwowego w Radomiu” – Wystawa zaprezentuje dokumentalne pamiątki, związane z obchodami rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, przechowywane przez radomskie archiwum. Stanowią je głównie okolicznościowe znaczki kwestarskie, odezwy kierowane do Polaków w dniu 3 maja oraz programy uroczystości z okazji tego majowego święta.
Wystawę można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Radomiu.
Archiwum Państwowe w Siedlcach
29 kwietnia 2021 r. – Wystawa tradycyjna oraz wirtualna “Obchody rocznic Konstytucji 3 Maja w regionie siedleckim” – Wystawa poświęcona jest obchodom rocznic uchwalenia Konstytucji 3 Maja, które były ważnymi wydarzeniami o charakterze patriotycznym. Można się z niej dowiedzieć m.in. gdzie w okolicach Siedlec stoi niemal wierna kopia Świątyni Opatrzności, która decyzją Sejmu Czteroletniego miała stanąć pierwotnie w Warszawie w pierwszą rocznicę uchwalenia konstytucji. Wystawa wskazuje też, dlaczego 3 maja 1916 r. i 3 maja 1981 r. zapisały się w dziejach Polski, Siedlec i regionu jako dni najbardziej masowych manifestacji patriotycznych. Ujawnia również jaki „prezent” ofiarowali siedleccy radni Józefowi Stalinowi w 70. rocznicę urodzin i jaki to ma związek z ulicą 3 Maja. Wystawa prezentuje materiały głównie z zasobu Archiwum Państwowego w Siedlcach, Muzeum Regionalnego w Siedlcach i zbiorów prywatnych,
Wystawę można obejrzeć w holu budynku i na stronie Archiwum Państwowego w Siedlcach.
Archiwum Państwowe w Suwałkach
28 kwietnia 2021 r. – Wystawa wirtualna „Obchody Święta Konstytucji 3 Maja w Suwałkach na przestrzeni lat” – Wystawa ma na celu zaprezentowanie różnych sposobów wspominania tego ważnego wydarzenia w stolicy Suwalszczyzny w latach 1919 – 1991. Wybrane do ekspozycji materiały pochodzą zarówno z zasobu Archiwum Państwowego w Suwałkach jak i innych jednostek, głównie Muzeum Okręgowego w Suwałkach.
Wystawę można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Suwałkach.
Archiwum Państwowe w Szczecinie
30 kwietnia – 31 maja 2021 r., Jasne Błonia, Szczecin – Wystawa plenerowa “Niech pokolenia pokoleniom podają pamiątkę dnia tego”. 230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja – Planszowa wystawa plenerowa ze zbiorów Beaty Gotowały i Natalii Kosobuckiej. Na wystawę składa się 28 plansz, podzielonych na części zgodnie z periodyzacją dziejów historii Polski. Przedstawiono na nich za pomocą artefaktów z epoki, sposoby na upamiętnienie uchwalenia Ustawy Rządowej, gdzie zgodnie z przesłaniem Jana Nepomucena Zboińskiego, przez te wszystkie lata pamięć o tym wydarzeniu była kultywowana i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Współorganizatorem wystawy jest Miasto Szczecin. 14 z 28 plansz wystawy “Niech pokolenia pokoleniom…” będzie też przez cały maj prezentowane w Bolesławcu na rynku jako element oficjalnych, miejskich obchodów Święta 3 Maja.
Wystawie towarzyszy katalog, który podobnie jak wystawa, będzie dostępny nieodpłatnie online na stronie Archiwum Państwowego w Szczecinie.
Archiwum Państwowe w Toruniu
3 maja 2021 r. – Wystawa wirtualna “Wieści z Warszawy – wydarzenia wokół uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 r. w archiwaliach toruńskich” – Wystawa z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja, ukazująca materiały o charakterze politycznym i publicystycznym z zasobu Archiwum Toruńskiego, szczególnie tzw. Gazetki Polskie, ale także dokumenty sejmikowe, lauda, instrukcje związane z panowaniem Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Wystawę będzie można obejrzeć na stronie Archiwum Państwowego w Toruniu.
Archiwum Państwowe w Warszawie
1 – 14 maja 2021 r., Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Otwocku, ul. Górna 7 – Wystawa plenerowa pt.: Vivat Konstytucja! W 230 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja – Wystawa pt: “Vivat Konstytucja! W 230 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja” przedstawia historię uchwalenia oraz tradycję obchodów Konstytucji 3 maja na przykładzie ponad 120 obiektów — map i grafik, fotografii i pism urzędowych, tytułów prasowych oraz druków okolicznościowych, a także relacji i wspomnień. Przypomina Warszawę czasu Sejmu Czteroletniego, sylwetki autorów konstytucji, jej treść i znaczenie. Prezentuje także sposoby kultywowania pamięci o Konstytucji jako wartości narodowej na przestrzeni ponad 200 lat.
3 – 31 maja 2021 r., Mława – zabytkowy park miejski – “Vivat Konstytucja” – wystawa plenerowa – W przestrzeni miejskiej zostanie umieszczona wystawa dotycząca 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja, oparta na źródłach z zasobu Archiwum Państwowego w Warszawie (fotografie, materiały aktowe).
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze
Od 28 kwietnia 2021 r., zielonogórski deptak na ul. Żeromskiego – Wystawa “Polskie drogi do konstytucji” – Wystawa plenerowa pod roboczym tytułem “Polskie drogi do konstytucji” uświetniająca 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja, popularyzująca wiedzę o polskich konstytucjach od 3 Maja począwszy, z wykorzystaniem materiałów z zasobu Archiwów Państwowych. Współorganizatorem wystawy jest Urząd Miasta w Zielonej Górze.
Wystawa “Polskie drogi do konstytucji”, fot. Archiwum Państwowe w Zielonej Górze
