W Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach przeprowadzono konserwację siedmiu ksiąg metrykalnych z parafii Matki Boskiej Bolesnej z Rybnika, pochodzących z lat 1638-1714. Projekt prowadzony był w ramach konkursu Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych „Wspieranie działań archiwalnych”
Obiekty przed i po konserwacji, fot. Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach.
Prace miały na celu przywrócenie walorów użytkowych i estetycznych ksiąg, które były poważnie zniszczone. Znajdowały się na nich m.in. ślady pleśni oraz żerowania owadów.
– Wytypowanie ksiąg metrykalnych z Rybnika do konserwacji nie było przypadkowe. Zachowały się one dla najstarszej rybnickiej parafii niemal kompletne od 1638 roku po dzień dzisiejszy, i to zarówno chrztów, ślubów, jak i pogrzebów – mówi dr Wojciech Schäffer, dyrektor Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach. – Z terenu obecnej archidiecezji katowickiej najstarszy zapis pogrzebu pochodzi właśnie z parafii Matki Boskiej Bolesnej z Rybnika. Świadczy on o szybkim wprowadzeniu w tym mieście nakazu Kościoła powszechnego, dotyczącego prowadzenia rejestracji pogrzebanych. Jest to bardzo ważna kwestia i cieszę się, że księgi zostały profesjonalnie zabezpieczone na następne stulecia.
Uzupełnianie ubytków papieru, fot. Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach.
Prace prowadziły dyplomowane konserwatorki papieru i skóry Danuta Skrzypczyk i Katarzyna Kwaśniewicz. Na początku konserwatorki zdezynfekowały obiekty, sfotografowały je i opisały. Następnie zdemontowały oprawy, zbadały pH papieru i oczyściły mechanicznie karty. W kolejnych krokach przeprowadziły stabilizację fizyko-chemiczną papieru w kąpielach wodnych, uzupełnienie ubytków, reparację przedarć i szycie ksiąg zgodnie z pierwowzorem. Renowacji poddano także skórzane oprawy. Na koniec wszystkie księgi zabezpieczone zostały w pudłach ochronnych.
Szycie księgi, fot. Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach.
Dzięki wykonanym pracom możliwe jest udostępnienie ksiąg w oryginałach fachowcom. Zdigitalizowane księgi są natomiast dostępne bezpłatnie dla zainteresowanych w pracowni naukowej Archiwum. Skany mogą stanowić źródła do prac naukowych (np. opracowań dotyczących miejscowości, rozwoju gospodarczego oraz badania nazwisk), a także tworzenia drzew genealogicznych.
Księga oprawiona w skórę tłoczoną – stan przed konserwacją. Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach, Księgi Metrykalne, sygn. 50 / 8, Rybnik (Matki Bożej Bolesnej), Śluby 1682-1714, fot. Roman Koszowski.
Księga oprawiona w skórę tłoczoną, ubytki uzupełnione skórą współczesną, garbowaną roślinnie – stan po konserwacji. Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach, Księgi Metrykalne, sygn. 50 / 8, Rybnik (Matki Bożej Bolesnej), Śluby 1682-1714, fot. Roman Koszowski.
– Ciekawostką jest, że konserwacja jednej z XVII-wiecznych ksiąg metrykalnych z Rybnika ujawniła po oczyszczeniu półskórka, zabezpieczającego grzbiet, że do jego wykonania użyto paska pergaminu z literami alfabetu hebrajskiego. Sławomir Pastuszka, historyk-judaista z Pszczyny, ustalił, że jest to fragment modlitwy na święto Sukot – mówi dr Wojciech Schäffer.
W planach jest poddanie konserwacji kolejnych ksiąg z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach. Do konkursu WDA 2021 wytypowano sześć obiektów z XVII i XVIII wieku z trzech górnośląskich parafii: w Lędzinach, Suszcu i Tychach.
—
Konkurs dotacyjny pn. „Wspieranie działań archiwalnych” organizowany jest przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych od 2016 r. ze środków przekazywanych przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Jego celem jest udzielenie wsparcia podmiotom wytwarzającym i gromadzącym materiały archiwalne wchodzące w skład ewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego. Przyznawane środki pozwalają na realizację projektów z zakresu opracowywania, udostępniania i zabezpieczania materiałów archiwalnych. O przyznanie dotacji Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych ubiegać się mogą m.in. fundacje, stowarzyszenia oraz instytucje kościelne i religijne.
W ramach przeprowadzonych edycji konkursów w latach 2016-2020 dofinansowano 103 projekty. Łączna wysokość przekazanych środków wynosi obecnie ponad 4,8 mln zł.
