Aktualności

– Na początku historii Zamościa stoi człowiek wyjątkowy kanclerz i hetman wielki koronny, prawa ręka władcy, mąż stanu, genialny strateg, mistrz autoreklamy, niezrównany retor, trybun szlachecki, świetny polityk i prawnik, patriota, padewski wychowanek nawrócony na katolicyzm. Wykształcony mecenas, erudyta o wszechstronnych talentach i zainteresowaniach, Medyceusz Polski, prawdziwy człowiek renesansu. – przypomniała dr Polańska.

– To właśnie dzięki niemu [Jan Zamoyski] jesteśmy dzisiaj tutaj, w mieście idealnym wpisującym się w realizację humanistycznych idei urbanistów włoskich i w najciekawszym zespole urbanistycznym, powstałym na ziemiach polskich w dobie schyłkowego renesansu, czyli Zamościu – podkreślił dyrektor Żygawski.

Następnie zgromadzonych przywitał Prezydent Zamościa Andrzej Wnuk.

– Bez tego dokumentu nie byłoby tego miasta, nie byłoby jego ustroju, pewnie nie byłoby też wielu rzeczy materialnych, które widzimy wokół i to, że kanclerz Jan Zamoyski prześwietny człowiek (…) zdecydował, że to miasto powstanie właśnie tu, w takim kształcie, zapisane jest w tym dokumencie. – mówił prezydent miasta.

Podczas uroczystości wystąpił również Marcin Zamoyski, syn XVI ordynata Jana Zamoyskiego i były prezydenta Zamościa, który był wzruszony, mogąc zobaczyć dokument podpisany ręką swojego przodka Jana Zamoyskiego.

List od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego przeczytał Szef Gabinetu Politycznego Ministra Kacper Sakowicz.

– Ten bezcenny dokument datowany na 10 kwietnia 1580 r. i podpisany przez założyciela Zamościa kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego stanowi wspaniałe świadectwo formalnych początków miasta idealnego, będącego perłą Rzeczpospolitej doby renesansu. (…) Dziś kończy się swoista peregrynacja dokumentu. Akt lokacyjny Zamościa po 150 latach wraca do domu i znajdzie się pod znakomitą pieczą pracowników tutejszego archiwum. – wskazał w liście wicepremier.

Pełnomocnik Ministra Edukacji i Nauki ds. Studenckich dr Jakub Koper, przeczytał list od Ministra.

– Powrót aktu lokacyjnego do Zamościa to niezwykle doniosły moment w dziejach hetmańskiego grodu, a także wielkie święto dla wszystkich mieszkańców regionu. Najważniejszy dokument w historii idealnego miasta stanowił bowiem zwieńczenie starań Jana Zamoyskiego o założenie nowej siedziby rodowej. Koncepcja citta di fortezza uchodziła za fenomen nowoczesnej europejskiej urbanistyki. Dzięki jej urzeczywistnieniu Zamość zyskał na arenie międzynarodowej szczególne znaczenie. – napisał w liście prof. Przemysław Czarnek.

Następnie głos zabrał Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk.

– Liczę, że takie perełki które trafiają teraz do Zamościa być może spowodują również to, że w Zamościu w którymś momencie mam nadzieję doczekamy się nowego, pięknego budynku przeznaczonego od podstaw do tego, żeby przechowywać narodowy zasób archiwalny. Bo to jest proszę państwa najważniejsze. Odchodzimy od polityki takiej, że Archiwum Państwowe może znajdować się gdziekolwiek. Nie wystarczy wyznaczyć jakiś budynek na to i już tam mamy jakiś skład dokumentów. To była zła polityka, która przez lata, w zasadzie od zakończenia II wojny światowej była prowadzona. (…) Świadomie odchodzimy od tej polityki. (…) – mówił Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk. – Po tym dokumencie, widzicie Państwo, że przechowywana jest historia tego narodu, nie ma historii bez źródeł historycznych. Na podstawie źródeł możemy historię pisać inaczej. Robimy pewną opowieść nie opartą na faktach. Żeby istniał naród, żeby istniało społeczeństwo musimy mieć źródła. Źródła archiwalne, które mówią o tym, co było w przeszłości również po to, by wiedzieć, jak zachowywać się w przyszłości i żebyśmy mieli z czego czerpać. I to jest siła sieci Archiwów Państwowych.

W imieniu zaproszonych na uroczystość posłów i senatorów wystąpił senator Rzeczpospolitej Polskiej Jerzy Chróścikowski. O procedurach przekazania Aktu lokacyjnego do Zamościa opowiedział zebranym Dyrektor Archiwum Narodowego w Krakowie prof. dr hab. Wojciech Krawczuk.

Rektor Akademii Zamojskiej prof. dr hab. Paweł Skrzydlewski podkreślił związki, jakie łączą idee Archiwów Państwowych z misją edukacyjno-naukową realizowaną przez reaktywowaną Akademię Zamojską. Wskazywał też na rolę w budowaniu pamięci i zachowywaniu tożsamości poprzez działalność obu instytucji.

Na zakończenie pierwszej części spotkania nastąpiło uroczyste odsłonięcie aktu lokacyjnego Zamościa. Dyrektor Archiwum Państwowego w Zamościu dr Jakub Żygawski podziękował wszystkim przybyłym gościom i organizatorom.

Uroczystości towarzyszyła oprawa muzyczna muzyków z Orkiestry symfonicznej im. Karola Namysłowskiego w Zamościu.

W drugiej część uroczystości odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Powrót do domu. Akt lokacyjny z 10 IV 1580 r.” organizowana przez Archiwa Państwowe i Akademię Zamojską. Z referatami wystąpili: prof. dr hab. Wojciech Krawczuk (dyrektor Archiwum Narodowego w Krakowie), prof. dr hab. Ryszard Szczygieł (z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie), prof. dr hab. Mirosław Lenart (dyrektor Archiwum Państwowego w Opolu), dr Piotr Kondraciuk (dyrektor Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym), dr Jacek Feduszka (z Muzeum Zamojskiego w Zamościu), dr Ewelina Lilia Polańska (dyrektor Wydawnictwa Akademii Zamojskiej) i dr Jakub Żygawski (dyrektor Archiwum Państwowego w Zamościu).

W uroczystości uczestniczyli politycy, przedstawiciele mediów, zaproszeni goście oraz lokalna społeczność.

Patronat honorowy nad uroczystością objęli Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr hab. Piotr Gliński, Minister Edukacji i Nauki dr hab. Przemysław Czarnek oraz Prezydent Miasta Zamościa Andrzej Wnuk.