W tym roku obchodzimy 40. rocznicę powstania NSZZ „Solidarność” – pierwszej w krajach komunistycznych legalnej i niezależnej od władz organizacji związkowej. W celu upamiętnienia tego przełomowego momentu w dziejach naszego kraju Archiwa Państwowe przygotowały specjalny projekt „Nie zapomnijcie tamtych dni”, na który składają się: ogólnopolska konferencja naukowa oraz wystawa i publikacja prezentujące źródła do dziejów NSZZ „Solidarność” przechowywane w zasobie Archiwów Państwowych
Podwaliny pod powstanie NSZZ „Solidarność” położyła fala strajków organizowanych latem 1980 r. w zakładach pracy, w tym w Stoczni Gdańskiej, gdzie utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy i spisano 21 postulatów strajkujących. Strajki zakończyły się podpisaniem Porozumień Sierpniowych między komisją rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym – 30 sierpnia w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku i 3 września w Jastrzębiu na Górnym Śląsku. Władza zgodziła się m.in. na utworzenie niezależnych, samorządnych związków zawodowych, prawo do strajku, budowę pomnika ofiar grudnia 1970, transmisje niedzielnych mszy św. w Polskim Radiu i ograniczenie cenzury.
O wadze tych postanowień świadczy fakt, iż w 2003 r. postulaty sierpniowe zostały wpisane na prestiżową listę międzynarodowego programu UNESCO „Pamięć Świata”, realizowanego od lat z udziałem polskich Archiwów Państwowych oraz innych instytucji pamięci w kraju i zagranicą. Tym samym stały się one częścią najcenniejszego dziedzictwa historycznego Polski w skali świata.
17 września 1980 r. przedstawiciele Międzyzakładowych Komitetów Założycielskich przyjęli statut, na mocy którego powstał Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. W 40. rocznicę tych wydarzeń, 17 września 2020 r. w Szczecinie odbędzie się ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Nie zapomnijcie tamtych dni” pod patronatem honorowym Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego. Organizatorem konferencji są Archiwa Państwowe, gospodarzem – Archiwum Państwowe w Szczecinie. Wydarzenie będzie transmitowane na żywo.
Celem konferencji jest uczczenie 40. rocznicy Porozumień Sierpniowych i utworzenia NSZZ „Solidarność” oraz podjęcie refleksji nad dziedzictwem Sierpnia’80 z udziałem naukowców i świadków historii. Analizie zostanie poddany również stan materiałów archiwalnych dotyczących „Solidarności”. W programie konferencji przewidziano cztery moduły: Geneza, idee i dziedzictwo „Solidarności”; Sierpień’80. Case study; Źródła do badań na dziejami „Solidarności”; Szczeciński Sierpień’80 po 40. latach – rozmowa ze świadkami historii.
Program konferencji (docx, 19,4 KB).
W konferencji wezmą udział przedstawiciele wojewódzkich władz państwowych i samorządowych, historycy, archiwiści i politolodzy z różnych ośrodków akademickich, IPN i instytucji archiwalnych oraz przedstawiciele środowisk opozycji antykomunistycznej (Związek Osób Represjonowanych w Stanie Wojennym, Duszpasterstwo Ludzi Pracy, Stowarzyszenie Grudzień’70/Styczeń’71). Uczestniczyć w wydarzeniu będzie mógł jednak każdy zainteresowany i to bez konieczności opuszczania własnego fotela. Transmisje na żywo będą dostępne 17 września br. od godziny 9:00 na kanale YouTube Archiwów Państwowych oraz na profilu Archiwum Państwowego w Szczecinie na portalu Facebook.
Wystawa plenerowa „Nie zapomnijcie tamtych dni”.
W trakcie wydarzenia zostanie również zaprezentowana wystawa dotycząca dziejów „Solidarności” w świetle dokumentów przechowywanych w Archiwach Państwowych. Ekspozycję opracowało Archiwum Państwowe w Białymstoku w oparciu o źródła historyczne z całej państwowej sieci archiwalnej. Mieszkańcy Szczecina i turyści mogą już podziwiać wystawę na Jasnych Błoniach przed Urzędem Miasta Szczecin. Ekspozycja będzie otwarta dla publiczności do 30 września br. Jej wersję online udostępniamy do pobrania.
Zobacz wystawę (pdf, 23,5 MB).
Pliki do pobrania wystawy na Google Drive.
Podczas konferencji swoją premierą będzie miała również publikacja pt. „Nie zapomnijcie tamtych dni. Źródła do dziejów NSZZ Solidarność w archiwach państwowych”, opracowana przez Archiwum Państwowe w Gorzowie Wielkopolskim. W 31 artykułach stworzonych przez 35 autorów z Archiwów Państwowych zaprezentowane zostaną źródła do początków Solidarności przechowywane w zasobie państwowej sieci archiwalnej. Artykuły koncentrują się na okresie 1980–1981, chociaż niektóre z nich wykraczają poza te ramy chronologiczne i sięgają końca lat 80. W publikacji omówione zostały zarówno zbiory wytworzone przez sam NSZZ „Solidarność” i spuścizny jego działaczy, jak też dokumenty partyjne i administracji państwowej.
