W wyborach 1989 r. przedstawiciele władz komunistycznych zagwarantowali sobie 65 % miejsc w sejmie, pozostawiając opozycji demokratycznej 35 mandatów. Charakter otwarty i demokratyczny miała natomiast walka o wszystkie mandaty senatorskie. Wynikiem wyborów było zdecydowane zwycięstwo opozycji solidarnościowej skupionej wokół Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Kandydaci wspierani przez Komitet zdobyli wszystkie mandaty przeznaczone dla bezpartyjnych, a także objęli 99 na 100 miejsc w Senacie.
Klęska rządzącego obozu władzy zapoczątkowała przyspieszenie przemian ustrojowych. Polska stała się pierwszym państwem tzw. bloku wschodniego, w którym przedstawiciele opozycji demokratycznej uzyskali realny wpływ na sprawowanie władzy. Urząd pierwszego niekomunistycznego w powojennej Polsce premiera objął działacz opozycji Tadeusz Mazowiecki.
Wydarzenia w Polsce były impulsem do przemian ustrojowych w innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej i doprowadziły do upadku komunizmu podczas tzw. jesieni ludów. Symbolem tych wydarzeń było obalenie muru berlińskiego w listopadzie 1989 r. Rządy komunistyczne zostały odsunięte od władzy w Bułgarii, Czechosłowacji, Rumunii i na Węgrzech.
24 maja 2013 Sejm RP VII kadencji ustanowił dzień 4 czerwca Dniem Wolności i Praw Obywatelskich.
Świadectwa w Archiwach Państwowych
W zasobie Archiwów Państwowych znajdziesz świadectwa tych przemian. Obok dokumentów narracyjnych, dużą wartość historyczną mają zbiory ulotek, plakatów i fotografii, dokumentujące wybory czerwcowe i działalności opozycji demokratycznej w PRL.
Przegląd najważniejszych z nich został opublikowany w 20. rocznicę wyborów w okolicznościowym katalogu wystawy „Na drodze do wolności. Wybory 4 czerwca 1989 roku do Sejmu i Senatu w zbiorach archiwów państwowych”.
Z kolei obszerne opracowanie dotyczące materiałów NSZZ Solidarność zachowanych w sieci Archiwów Państwowych znajdziesz w publikacji „Nie zapomnijcie tamtych dni…”, wydanej w 40. rocznicę powstania związku zawodowego i protestów robotniczych oraz na towarzyszącej jej wystawie.
Baza źródłowa Archiwów Państwowych jest systematycznie poszerzana także dzięki darom od osób prywatnych, świadków minionych wydarzeń, które przekazują do państwowego zasobu archiwalnego gromadzone przez lata materiały i pamiątki historyczne. Dziękujemy!
