W związku z wyjątkowym czasem obchodów setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, uroczystość rozpoczęto od odśpiewania hymnu „Mazurka Dąbrowskiego” wraz z Polską Orkiestrą Sinfonią Iuventus im. Jerzego Semkowa.
– Rok 2019 jest rokiem stulecia polskich archiwów państwowych, których prawne powstanie datuje się od dekretu Naczelnika Państwa z dnia 7 lutego 1919 r. O organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami. – mówił Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk. – Tak się złożyło, że objąłem urząd Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych niemalże sto lat od podpisania tego dekretu. Traktuję to jako powinność archiwów państwowych do podsumowania ostatnich stu lat zarządzania jakże cennym dobrem narodowym – historycznym spadkiem, sięgającym początków istnienia naszej państwowości aż po czasy ostatnie. Traktuję to także jako zobowiązanie, aby tym bardziej o spadek ten dbać i ochraniać go w przyszłości.
– Dobrze zarządzane archiwa państwowe są świadectwem dojrzałości instytucji państwa. Zawierają niezastępowalne dowody praw państwa, jak i poszczególnych jego obywateli. – zaznaczył dr Paweł Pietrzyk. – Od sposobu w jaki archiwa będą realizowały swoją misję zależy bogactwo spuścizny pamięci zbiorowej, którą pozostawimy przyszłym pokoleniom.
Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych podkreślił potrzebę sprostania wyzwaniom nowoczesnego państwa i najnowszych technologii poprzez rozwój infrastruktury, podniesienie prestiżu zawodu archiwisty, zdefiniowanie pozycji archiwów w strukturze współczesnej administracji i wyznaczenie ich zadań w społeczeństwie informacyjnym, jak również zmiany w prawie.
– Wybitny polski archiwista, Kazimierz Konarski, napisał niemal 90 lat temu [..], iż świat archiwalny, którego wartość może dobrze ocenić tylko ten, kto się z nim zbliżył w ciągu całych lat pracy, nie obfituje w momenty barwne, szary jest i zakurzony jak papier, czy pergamin starego dokumentu i żadna pomysłowość nie byłaby zdolna wykrzesać z niego porywającego obrazu. Wierzę mocno, iż inaugurowane dzisiaj obchody stulecia polskich archiwów państwowych staną się zaczątkiem zmian, zmienią ten szary obraz, zmienią postrzeganie archiwów i pracy archiwalnej w społeczeństwie. – dodał Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk.
Do zebranych w Zamku Królewskim listy skierowali Prezydent RP Andrzej Duda, Marszałek Sejmu Marek Kuchciński, Marszałek Senatu Stanisław Karczewski oraz Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki.
Skierowany do zebranych list Prezydenta RP Andrzeja Dudy odczytała Grażyna Ignaczak-Bandych, Dyrektor Generalny Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. “Przed stu laty, 7 lutego 1919 r. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski podpisał Dekret o organizacji archiwów państwowych, co było równoznaczne z odrodzeniem się narodowej archiwistyki w niepodległej Polsce. Wspominając dziś ten doniosły akt pragnę wyrazić głęboką wdzięczność dla pokoleń polskich archiwistów, którzy niestrudzenie dbają o zachowanie archiwalnego dziedzictwa naszej Ojczyzny” – napisał prezydent.
“Archiwa to źródło pamięci o naszych dziejach, to zapis życia pokoleń Polaków, to wreszcie pamięć instytucjonalna, fundament i źródło ciągłości suwerennej Rzeczypospolitej” – podkreślił prezydent. – Zachowaniu tej pamięci służą państwo nieprzerwanie od 100 lat pełniąc funkcję administracyjną i naukową, gromadząc zasoby i je opracowując badając źródła i upowszechniając zebraną w archiwach wiedzę. Znaczenie tej pracy uświadamiamy sobie zwłaszcza w roku wielkiego narodowego jubileuszu stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. To dzięki archiwalnym dokumentom możemy odtworzyć przebieg tamtych wydarzeń, lepiej zrozumieć intencje i zamysły ojców niepodległości oraz śledzić rozwój odrodzonej Polski. […] Wszystkim polskim archiwistom życzę satysfakcji ze służby Polsce oraz wszelkiej osobistej pomyślności” – dodał prezydent.
Przesłanie Marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego odczytał doradca marszałka Sławomir Siwek. „W zasobach archiwów państwowych zapisana jest historia Polski oraz całego narodu, historia ludzkich działań, zarówno tych doniosłych, jak i codziennych przedsięwzięć. Przechowywane i otoczone profesjonalną opieką dobra kultury są ważnym źródłem wiedzy o przeszłości, a zarazem darem dla przyszłych pokoleń” – zaznaczył w liście marszałek Kuchciński. Podziękował także archiwistom za ich pracę i zaangażowanie w zachowanie oraz udostępnianie dziedzictwa dokumentacyjnego.
Marszałek Senatu Stanisław Karczewski wskazał w skierowanym do zebranych liście, że archiwa stanowią skarbnicę narodowej historii i symbol trwałości państwa. „Czerpanie z zasobów tej wiedzy miało szczególne znaczenie podczas odbudowy polskiej państwowości po 123 latach niewoli. Odnajdywanie wspólnych korzeni ideowych i materialnych stało się podstawą kształtowania obywatelskich oraz patriotycznych postaw.” – podkreślił w liście Marszałek. – „W tym miejscu pragnę podkreślić zasługi polskich archiwistów których dorobku nie sposób przecenić dzięki ich determinacji wiedzy i wszechstronnym umiejętnościom zasoby archiwalne tworzą dziś najważniejszą część narodowego dziedzictwa kulturalnego.” List odczytał doradca marszałka Romuald Łanczkowski.
“Polska archiwistyka stoi dzisiaj na wysokim poziomie, współpracuje z licznymi krajowymi i światowymi instytucjami prowadzi badania naukowe, inwestuje w nowoczesną bazę technologiczną, jest w czołówce placówek, które dzięki digitalizacji udostępniają swoje zbiory szerokiemu gronu odbiorców (…) dzięki niej możemy czerpać ze skarbnicy wiedzy o naszej historii” – napisał w swoim liście premier Mateusz Morawiecki. Wskazał również na trud zadania odbudowy polskiej państwowości przed jakim stanęli 100 lat temu Polacy i zaakcentował rolę archiwów jako fundamentu budowania tożsamości historycznej narodu. Korespondencję odczytał Paweł Szrot, sekretarz stanu, zastępca szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin wskazał na szczególne okoliczności uroczystości, która odbyła się na Zamku Królewskim i została uświetniona występem Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa. Zaakcentował, że zarówno te instytucje, jak i Archiwa Państwowe podlegają Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego. – Muszę powiedzieć, że to dla nas honor i wielka przyjemność opiekować się Archiwami Państwowymi, bo mamy do czynienia na co dzień, w związku z realizacją tych obowiązków z ludźmi kulturalnymi, wykształconymi, ludźmi, którzy są pełni pasji. Za to co robicie w Archiwach Państwowych (…) chciałbym Państwu bardzo serdecznie podziękować. Myślę, że każdy kto korzysta z zasobów i dorobku archiwów państwowych, wie że może zawsze liczyć na profesjonalną pomoc, kulturę osobistą i otwartość pracowników– mówił minister Sellin.
Podczas uroczystości zaprezentowano pamiątkowy znaczek pocztowy wyemitowany na tę okoliczność przez Pocztę Polską. Wiesława Włodka Wiceprezesa Zarządu Poczty Polskiej złożył egzemplarz na ręce Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych dr. Pawła Pietrzyka. Barbara Jaroszek, Dyrektor Departamentu Emisyjno-Skarbcowego Narodowego Banku Polskiego opowiedziała zebranym o dedykowanej monecie wybitej przez Narodowy Bank Polski upamiętniającej 100. rocznicę podpisania Dekretu o archiwach państwowych.
Premierę podczas gali miała również jubileuszowa publikacja „Archiwa w Niepodległej. Stulecie archiwów państwowych 1919-2019” wydana przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. O wydawnictwie opowiedzieli dr Ewa Rosowska-Jakubczyk oraz prof. Waldemar Chorążyczewski.
Radosław Kałużniak, p.o. dyrektor Narodowego Archiwum Cyfrowego zaprezentował zebranym zwiastun nowej wersji serwisu Szukaj w Archiwach, której premierę zapowiedziano na 9 czerwca. Zgromadzeni goście mogli też zapoznać się z oryginałem Dekretu o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami. Wydarzenie uświetniła swoim występem Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa.
W uroczystości wzięło udział 370 osób, w tym przedstawiciele władz państwowych, dyrektorzy i liczna delegacja pracowników archiwów państwowych z całego kraju, historycy, przedstawiciele organizacji kultury, bibliotek i muzeów. Gala została objęta Patronatem Narodowym Prezydenta w Stulecie Odzyskania Niepodległości przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudę, a także Honorowym Patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego przez Pana Wicepremiera i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego.
Wcześniej w Pałacu Prezydenckim zasłużonym pracownikom Archiwów Państwowych w 100-lecie utworzenia państwowej sieci archiwalnej wręczono odznaczenia państwowe przyznane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Dudę. Zachęcamy do zapoznania się z relacją z wydarzenia.
