Rok 2021 został ustanowiony Rokiem Powstań Śląskich. W tym roku mija 100 lat od wydarzeń, których kulminacyjnym punktem było III powstanie śląskie, a już jutro obchodzimy 100. rocznicę plebiscytu na Górnym Śląsku. Archiwum Państwowe w Opolu przygotowało z tej okazji wiele atrakcyjnych inicjatyw
W przeprowadzonym 20 marca 1921 r. głosowaniu, poprzedzonym wojną propagandową, frekwencja wyniosła 97,8%. Oficjalne, szczegółowe wyniki plebiscytu zostały opublikowane w Gazecie Urzędowej Górnego Śląska („Journal Officiel de Haute-Silesie”) w dniu 7 maja. Stronę niemiecką poprało 59,6% głosujących, a stronę polską 40,4%.
Plebiscyt nie zakończył jednak problemów związanych z przynależnością państwową mieszkańców regionu. Pojawiły się dwa wykluczające się projekty przebiegu granicy polsko-niemieckiej. W wyniku sporów o kształt granicy oraz niezadowolenia ludności z rezultatów plebiscytu, 3 maja 1921 r. Wojciech Korfanty wydał rozkaz do rozpoczęcia III powstania śląskiego.
Wystawa „Plebiscyt słów. Opole 1921 r.”
Przygotowaną przez pracowników Archiwum Państwowego w Opolu wystawę „Plebiscyt słów. Opole 1921 r.” można oglądać od dziś, 19 marca 2021 r. na opolskim Rynku. Przygotowana została również jej wersja wirtualna dostępna na stronie Powstańcy Śląscy w zakładce Edukacja.
Wystawa poświęcona jest wydarzeniom, które miały miejsce na Górnym Śląsku w latach 20. XX wieku. W tym szczególnym czasie Opole stało się areną działań międzynarodowych, które miały swój początek w 1919 r., na konferencji w Paryżu, gdzie zapadła decyzja, że o podziale spornego terytorium Górnego Śląska zadecyduje głosowanie mieszkańców regionu, czyli plebiscyt.
Materiał zaprezentowany na planszach wystawy obejmuje jedynie fragment bardzo ciekawych i różnorodnych archiwaliów przechowywanych w Archiwum Państwowym w Opolu. Duża część zaprezentowanych materiałów to dokumentacja Naczelnego Dowództwa Wojsk Sprzymierzonych na Górnym Śląsku, sporządzona głównie w języku francuskim, ale także angielskim, włoskim i polskim.
Wystawa „Plebiscyt słów. Opole 1921 r.” na opolskim rynku, fot. AP Opole.
Naczelne Dowództwo Wojsk Sprzymierzonych miało być gwarantem bezpieczeństwa działalności Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej, która sprawowała nadzór nad prawidłowym przebiegiem wyborów oraz strzegła porządku i pokoju. Pierwsze wojska koalicyjne przybyły do Opola 30 stycznia 1920 r. Przybywający na Górny Śląsk żołnierze byli ludźmi młodymi i niedoświadczonymi, którzy w ramach pobytu na Śląsku odbywali obowiązkową służbę wojskową. Przebywali z dala od rodzin i ojczystego kraju, doskwierała im tęsknota za domem i rodziną, brakowało im ciepłych ubrań i tradycyjnych potraw. W miarę możliwości uczestniczyli w życiu codziennym lokalnej społeczności, zdarzało się, że odnajdywali miłość.
Wystawa powstała we współpracy z Urzędem Miasta Opola, Instytutem Śląskim i Galerią Sztuki Współczesnej.
Filmy i podcasty
Na planszach wystawy znajdują się kody QR prowadzące do cyklu podcastów, w których można posłuchać wywiadów z zastępcą Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Joanną Chojecką oraz znanymi opolskimi historykami. W podobny sposób, poprzez kody QR, będzie można również obejrzeć filmy historyczne, które zostały zainscenizowane na potrzeby wystawy, a ich scenariusze oparto na oryginalnych materiałach archiwalnych.
Wszystkie materiały audio i video zostały zamieszczone na stronie Powstańcy Śląscy i będą dostępne dla słuchaczy i widzów również po zakończeniu ekspozycji.
Konkurs na podcast
Z wystawą związany jest też ogłoszony przez Archiwum Państwowe w Opolu konkurs na podcast, skierowany do uczniów klas 7-8 szkół podstawowych oraz uczniów szkół średnich.
Prace konkursowe można nadsyłać do 2.04.2021. Szczegóły konkursu oraz regulamin dostępne są na stronie internetowej Archiwum Państwowego w Opolu.
Konkurs na mem
Archiwum zaprasza także dzieci i młodzież do udziału w konkursie na mem, zachęcający do odwiedzin strony internetowej www.powstancyslascy.pl. Do wygrania są przenośne głośniki bezprzewodowe.
Zgłoszenia można przesyłać do 31 marca 2021 r. Szczegóły konkursu na stronie Archiwum Państwowego w Opolu.
Powstańcy Śląscy
Zachcemy również do regularnego odwiedzania strony Powstańcy Śląscy. Strona została przygotowana przez Archiwum Państwowe w Opolu oraz Archiwum Państwowe w Katowicach w oparciu o unikatowe materiały archiwalne. Celem portalu jest przybliżenie użytkownikom skrywanego w archiwach bogactwa informacji o powstaniach śląskich oraz upowszechnianie wiedzy o wspólnej przeszłości Polaków. Strona składa się z czterech zakładek: „Edukacja”, „Znajdź powstańca”, „Oparte na faktach” oraz „Wirtualny album” i obfituje w historyczne ciekawostki. W 2020 roku portal został doceniony przez internautów i zdobył główną nagrodę w 13. edycji plebiscytu Wydarzenie Historyczne Roku (kategoria „Edukacja i media”).
