Dzięki konkursowi „Wspieranie działań archiwalnych” zrealizowano II etap konserwacji zachowawczej średniowiecznych dokumentów pergaminowych z zasobu Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów. W ramach projektu przygotowano i udostępniono w Internecie także pierwszą część ich elektronicznego inwentarza
Konserwacji zabezpieczającej poddano 76 dyplomów pergaminowych z lat 1331–1474 oraz dowieszone do nich 33 pieczęcie. Materiały archiwalne pochodzą ze zbioru dokumentów pergaminowych Prowincji Polskiej Zakonu Kaznodziejskiego i klasztoru krakowskiego.
Dokument króla Władysława Warneńczyka, Łęczyca, 30.08.1436, sygn. 120 (DokKr 113) – wraz z oderwanymi pieczęciami przed konserwacją, fot. Marek Ciesielczyk.
Przeprowadzone zabiegi miały na celu ustabilizowanie stanu zachowania obiektów. Ingerencję w ich zabytkową strukturę ograniczono do minimum. Zanieczyszczenia powierzchniowe zostały oczyszczone a pergaminy zachowane w postaci złożonej rozprostowano. Następnie dokumenty stabilizowano przez okres kilku tygodni w „systemie kanapkowym”, pomiędzy arkuszami miękkiego filcu.
Dokument króla Władysława Warneńczyka, Łęczyca, 30.08.1436, sygn. 120 (DokKr 113) – oderwane pieczęcie w trakcie konserwacji, fot. Marek Ciesielczyk.
Pieczęcie woskowe oczyszczono i ustabilizowano masę woskową. Następnie w miarę możliwości scalono miski pieczęci zachowanych we fragmentach. Do połączenia luźnych fragmentów miski zastosowano metodę punktowego łączenia poprzez stopniowe, kontrolowane rozgrzewanie masy woskowo-żywicznej. Konserwację metalowych pieczęci papieskich (bull) ograniczono do oczyszczania mechanicznego z zanieczyszczeń powierzchniowych. Na koniec dokumenty zostały umieszczone w opakowaniach ochronnych, przeznaczonych do długoterminowego przechowywania. Dzięki przeprowadzonym pracom konserwatorskim bezcenne dokumenty pergaminowe zostały właściwie zabezpieczone, co ułatwi ich udostępnienie oraz planowaną w przyszłości digitalizację.
Dokument króla Władysława Warneńczyka, Łęczyca, 30.08.1436, sygn. 120 (DokKr 113) – wraz z pieczęciami po konserwacji, fot. Marek Ciesielczyk.
W trakcie projektu pracowano również nad stworzeniem inwentarza elektronicznego wszystkich dyplomów pergaminowych poddanych dotychczas konserwacji. Inwentarz został przygotowany w Zintegrowanym Systemie Informacji Archiwalnej ZoSIA i opublikowany na stronie internetowej Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów.
– Inwentaryzacja dokumentów pergaminowych, a zwłaszcza przygotowywanie obszernych streszczeń obejmujących główne treści dokumentów, pokazuje, że zawierają one wiele nowych, nieznanych dotąd szczegółów dotyczących znanych postaci historycznych z okresu średniowiecza, miast i wsi szczególnie z regionu Małopolski i Śląska, historii dominikanów polskich a w pierwszym rzędzie klasztoru krakowskiego. Niedoceniane zazwyczaj przywileje odpustowe odsłaniają np. dynamikę inwestycji budowlanych w tym klasztorze – zdradza o. Ireneusz Wysokiński OP, dyrektor Archiwum Polskiej Prowincji Dominikanów, koordynator projektu.
W trakcie przygotowywania streszczeń dokumentów wyjaśniło się również m.in. jak pewne dokumenty, nie mające związku z zakonem dominikanów, trafiły do zbioru przechowywanego w klasztorze krakowskim. Na przykład dokument Kazimierza Wielkiego wydany w 1336 r. dla Mikołaja Wierzynka oraz jego transumpt wydany w 1386 r. przez królową Jadwigę zostały podarowane klasztorowi przez Jana Pileckiego, wojewodę krakowskiego w 1464r.
Dzięki inwentaryzacji treść dokumentów znana dotychczas tylko w łacińskich streszczeniach, często niejasnych nawet dla osób dobrze znających łacinę, będzie łatwo dostępna zarówno dla specjalistów, jak i dla szerokich kręgów zainteresowanych historią, badaniami regionalnymi lub rodzinnymi.
W realizacji prac konserwatorskich uczestniczyło trzech krakowskich konserwatorów papieru i skóry oraz introligator ds. opraw historycznych. Inwentarz elektroniczny przygotował Ireneusz Wysokiński OP, dyrektor Archiwum.
Razem z tegorocznym projektem konserwacja i inwentaryzacja objęła pierwsze 167 spośród 531 przechowywanych w Archiwum dokumentów pergaminowych. W 2021 r. planowane jest zakończenie inwentaryzacji średniowiecznej części Zbioru w systemie ZoSIA i jej udostępnienie w Internecie. W kolejnych latach kontynuowane będą prace konserwatorskie. Planowane jest także przygotowanie projektu digitalizacji pergaminów.
___
Konkurs dotacyjny pn. „Wspieranie działań archiwalnych” organizowany jest przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych od 2016 r. ze środków przekazywanych przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Jego celem jest udzielenie wsparcia podmiotom wytwarzającym i gromadzącym materiały archiwalne wchodzące w skład ewidencjonowanego niepaństwowego zasobu archiwalnego. Przyznawane środki pozwalają na realizację projektów z zakresu opracowywania, udostępniania i zabezpieczania materiałów archiwalnych. O przyznanie dotacji Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych ubiegać się mogą m.in. fundacje, stowarzyszenia oraz instytucje kościelne i religijne.
W ramach przeprowadzonych edycji konkursów w latach 2016-2020 dofinansowano 103 projekty. Łączna wysokość przekazanych środków wynosi obecnie ponad 4,8 mln zł.
Obecnie trwa nabór wniosków w nowej edycji konkursu. Zasady zgłaszania projektów dostępne w zakładce Konkurs „Wspieranie działań archiwalnych 2021”.
